Polski Związek Powstańczy powstała na Mazowszu, w Płocku, który po dramatycznym finale poprzedniej okupacji /udział oddziałów AK z terenu Mazowsza w Powstaniu Warszawskim, masowych aresztowaniach oraz wywózkach żołnierzy Polski Podziemnej dokonanych przez Sowietów/ znalazł się w sytuacji, w której walkę podjęła głównie młodzież. Sens tej walki to przede wszystkim samoobrona, akcje ulotkowe, które miały ogromne znaczenie moralne, ale z czasem także akcje likwidacyjne, skierowane przeciw komunistycznym aktywistom i konfidentom UB. Z czasem na teren miasta i okolic powrócili oficerowie, dawni konspiratorzy AK, którzy znaleźli się w rękach niemieckich bądź sowieckich, ale wrogowie nie zorientowali się w ich prawdziwej działalności. Do nich też konspiracyjna młodzież zwróciła się o pomoc. Nie odmówili. Przejęli w strukturach PZP funkcje dowódcze, rychło doprowadzając organizację do imponujących stanów liczebnych oraz tworząc grupy terenowe poza miastem. W pamięci konspiratorów, którzy żyją do dziś, zapisały się przede wszystkim akcje rozbrojeniowe, w których zdobywali broń na prominentach komunistycznej władzy. Jedne kończyły się szczęśliwie, inne mniej. Kulminacją działalności PZP w Płocku była próba wysadzenia pomnika wdzięczności wyzwolicielom, który zajął miejsce pomnika Marszałka Piłsudskiego. Próba się nie powiodła, ale wywołała potężną operację bezpieki przeciw młodemu podziemiu. Niemal wszyscy zostali aresztowani i skazani.