30 października 2014 roku (czwartek) o godzinie 18.00 w siedzibie Muzeum Miasta Jaworzna nastąpi otwarcie nowej wystawy stałej: Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943-1956. Honorowy patronat nad wystawą objął Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Łukasz Kamiński oraz Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa dr hab. Andrzej Krzysztof Kunert. Projekt został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Scenografia wystawy silnie oddziałuje na emocje widza. Prezentowane są oryginalne i unikatowe eksponaty związane z historią obozu: więzienny pasiak z okresu niemieckiego, różaniec więźnia COP. Zwiedzający będą wchodzić na wystawę przez zrekonstruowaną bramę wejściową do obozu. Przestrzeń ekspozycyjną wyznacza ogrodzenie z oryginalnych betonowych słupów i drutu kolczastego z podobozu Neu-Dachs. Ponadto odtworzono fragmenty konstrukcji baraków i pryczę z siennikami. Eksponatom będą towarzyszyć makiety, animacje komputerowe i prezentacje multimedialne.

 Wystawa przedstawia w rzetelny i atrakcyjny sposób dzieje obozu — miejsca symbolicznego spotkania nazizmu i komunizmu. W latach 1943–1945 działał w Jaworznie podobóz KL Auschwitz: Neu-Dachs. W 1945 roku władze komunistyczne przejęły poniemiecką infrastrukturę, tworząc Centralny Obóz Pracy Jaworzno. W 1949 roku zlikwidowano obozy pracy w całym kraju, a w Jaworznie rozpoczęto przebudowę COP pod przyszłe eksperymentalne więzienie dla młodocianych, funkcjonujące w latach 1951–1955. 1 stycznia 1956 roku przekształcono je na Centralne Więzienie Jaworzno, które ostatecznie zlikwidowano w sierpniu tegoż roku. Wówczas dobiegła kresu trzynastoletnia historia jaworznickiego obozu, który był najdłużej funkcjonującym obozem na ziemiach polskich. Historia obozu dwóch totalitaryzmów jest jednym z głównych zainteresowań badawczych Muzeum – mówi dyrektor Przemysław Dudzik – wiedza na jego temat nie powinna być hermetyczna i dostępna dla garstki specjalistów, ale jak najszerzej upowszechniana i popularyzowana oraz powinna wchodzić w obręb szeroko rozumianej pamięci społecznej.

Jednym z pierwotnych założeń wystawy jest włączenie widza w narrację o więźniach jaworznickiego obozu. W zdarzeniu muzealnym znajduje się przestrzeń na emocje, a eksponaty muzealne są źródłem poznania, które równocześnie informuje i angażuje. Odczytywanie treści wystawy można porównać do odczytywania ilustrowanej książki, gdzie w roli ilustracji występują eksponaty. Wystawę powinno się odczytywać następującymi po sobie rozdziałami, ponieważ mamy tu do czynienia z opowiadaniem pewnej historii, która ma swój początek i koniec. W przypadku tworzenia narracji wystawy o obozie dwóch totalitaryzmów zdecydowano się na połączenie dwóch perspektyw – mówi Adrian Rams, kurator wystawy – perspektywa ofiar obejmuje upamiętnienie i pielęgnowanie pamięci o ludziach uwięzionych i zamordowanych w jaworznickim obozie. Badanie i prezentowanie biografii poszczególnych ofiar i konkretnych grup narodowościowych stanowi próbę przywrócenia ofiarom tożsamości i godności, których próbowano je pozbawić.