Miloš Forman (właśc. Jan Tomas Forman), w latach 60. jeden z pionierów czechosłowackiej nowej fali, później związał się z kinematografią amerykańską. Urodził się 18 lutego 1932 r. w Czasławiu w Czechosłowacji. Podczas II wojny światowej jego rodzice zginęli w obozach koncentracyjnych – matka w Oświęcimiu, ojciec w Buchenwaldzie.
Studia Forman kończył w znanej szkole filmowej FAMU w Pradze. Jego reżyserski pełnometrażowy debiut, „Czarny Piotruś” z 1964 r., został znakomicie przyjęty na festiwalu w Locarno. W 1965 r. Forman zrealizował film „Miłość blondynki” – jedno z najbardziej znanych dzieł czechosłowackiej nowej fali – który zdobył nominację do Oscara w kategorii obraz nieanglojęzyczny. Kolejną nominację do nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej w tej samej kategorii przyniósł Formanowi komediowy obraz z 1967 r. „Pali się, moja panno”.
W 1968 r. Forman wyjechał – na zaproszenie wytwórni Paramount Pictures – do Stanów Zjednoczonych, by nakręcić film „Odlot”. W tym czasie w Pradze został stłumiony bunt przeciwko reżimowi sowieckiemu, zwany „Praską wiosną” i Miloš Forman zdecydował się pozostać w Stanach Zjednoczonych na stałe. „Odlot”, nominowany do Złotej Palmy w Cannes, miał premierę w 1971 r.
Forman szybko zaczął odnosić w USA sukcesy. W 1975 r. znakomite przyjęcie miał wyreżyserowany przez niego, na podstawie powieści Kena Keseya, „Lot nad kukułczym gniazdem” (1975, film produkcji amerykańskiej). Obraz, z Jackiem Nicholsonem w roli pacjenta zakładu psychiatrycznego i z Louise Fletcher wcielającą się w postać siostry Ratched, uhonorowano pięcioma Oscarami w kategoriach: najlepszy film, reżyseria, scenariusz adaptowany, pierwszoplanowy aktor i pierwszoplanowa aktorka. Kolejnym ważnym tytułem w dorobku Formana był musical „Hair” z 1979 r. o grupie amerykańskich dzieci–kwiatów i ich stosunku do wojny wietnamskiej. W 1981 r., według powieści E.L. Doctorowa, Forman nakręcił film „Ragtime”.
Osiem Oscarów przyznano za obraz Formana z 1984 r., pt. „Amadeusz”, filmową biografię wybitnego kompozytora Wolfganga Amadeusza Mozarta. Statuetki przyznane zostały w kategoriach: najlepszy film, reżyseria, scenariusz adaptowany, najlepsza główna rola męska, kostiumy, dźwięk, scenografia i charakteryzacja.
W kolejnych latach Forman wyreżyserował m.in. filmy: „Skandalista Larry Flint” – nagrodzoną Złotym Niedźwiedziem w Berlinie i nominowaną do dwóch Oscarów opowieść o burzliwym życiu wydawcy pisma pornograficznego „Hustler” (1996), „Człowiek z księżyca” (1999, Srebrny Niedźwiedź w Berlinie za reżyserię) i „Duchy Goi” (2006).
źródło: tvp.info, zdjęcie: ©Petr Novák, Wikipedia
