Śląsk się zmienia. Trwa restrukturyzacja górnictwa, co oznacza zamykanie kopalń, likwidowanie tysięcy miejsc pracy. Oznacza to także koniec pięciowiekowej "legendy", że to właśnie górnik jest solą tej ziemi, a węgiel jej największym bogactwem. Oznacza to również rozluźnianie dawnych związków, kres pięknych tradycji, kryzys tak zawsze krzepkich górniczych rodzin, nękanych dziś wszelkimi plagami wynikającymi z bezrobocia. "Śląsku mój, umierasz mi w biały dzień" - śpiewa Jan Skrzek, były górnik, brat kompozytora. Czy ma rację? Górnicy odchodzący z kopalń podpisują cyrograf. Tak nazywają dokument, w którym zobowiązują się, że w przyszłości nie wysuną żadnych roszczeń wobec kopalni (np. w przypadku stwierdzenia pylicy), a zwłaszcza że nie podejmą pracy w żadnym zakładzie w jakikolwiek sposób związanym z górnictwem. Otrzymują za to kilkadziesiąt tysięcy złotych. Można za nie otworzyć własny interes, kupić mieszkanie lub samochód, można je zainwestować lub przepić. Realizatorzy serialu dokumentalnego przez pół roku towarzyszyli z kamerą niektórym z nich - Ślązakom, byłym górnikom i tym, którzy jeszcze zjeżdżają pod ziemię. Obserwowali, jak układają sobie życie po podpisaniu cyrografu. Adam Łoskot 5 lat przepracował w Kopalni Wujek. Odszedł z dnia na dzień. Podpisał cyrograf i wziął 40 tysięcy. Przez tydzień trzymał pieniądze pod poduszką. Potem schował je w zamrażalniku lodówki. Po miesiącu, za namową matki, zaniósł pieniądze do banku. Kiedy mówi o kopalni i swojej decyzji - płacze. Lucek Krawczyk pracuje na Kopalni Wieczorek. Przed rokiem bryła węgla zmiażdżyła mu kolano. Teraz, po długiej rehabilitacji, znów zjeżdża pod ziemię. Nie kryje lęku. Nie może żyć bez kopalni, ale zawsze się boi po wejściu do windy. Nigdy przecież nie wiadomo, co się zdarzy i czy wyjedzie się na powierzchnię. Niepokoi się dodatkowo o swoją przyjaciółkę, która spodziewa się ich drugiego dziecka. Pogotowie zabrało ją do szpitala. Andrzej Bies ma 28 lat, odszedł z Kopalni Julian. Za odprawę kupił mieszkanie i telefon komórkowy, żeby być bliżej ofert pracy. Sporo czasu spędza z kolegą, Staszkiem. Przeglądają gazety z ofertami, wychodzą na spacery ze swoimi psami, grają w karty. Marzą o pracy i dziewczynach. Janusz Pochopień 12 lat przepracował pod ziemią w Kopalni Piast. Odprawa poszła na spłatę długów karcianych. Ma żonę i czworo dzieci. Jest alkoholikiem. Chce iść na odwyk, ale nikt w to nie wierzy. Zgodził się, by go filmowano, bo chce zobaczyć, co wyprawia, jak jest pijany. Ola Kocima przepracowała 10 lat jako elektromonter w Kopalni Murcki. Odprawę chciała zainwestować we własny interes. Nie udało się jej. Kupiła więc samochód, by dojeżdżać do pracy. Znajduje jednak tylko dorywcze zajęcia. Teraz ma w Tychach roznieść 17 tys. ulotek. Bez wytchnienia biega po piętrach, by za sprawą nieuczciwego zleceniodawcy przeżyć dramat. W Nikiszu, stuletniej dzielnicy Katowic - miejscu tajemniczym, owianym mgłą i dymem - mieszka żona i czworo dzieci Bogdana Smudy. Był górnikiem Kopalni Wieczorek i członkiem jej orkiestry. Wziął odprawę, znalazł zajęcie w Bukowcu, na skraju Borów Tucholskich. Pracuje tam i buduje dom, by sprowadzić rodzinę. Serial dokumentalny, 29 min, 12 odc. , Polska 2001 Scenariusz i realizacja: Irena i Jerzy Morawscy Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Muzyka: Józef Skrzek Śpiew: Jan Skrzek