Powidok, zwany też kontrastem zastępczym, to zjawisko optyczne, polegające na tym, że po obserwowaniu jakiegoś przedmiotu w jednym z tzw. kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, przed oczami pozostaje przez chwilę ten sam, choć nieostry obraz przedmiotu, tym razem w tzw. barwie dopełniającej. Bodaj najczęściej przytaczanym przykładem powidoku jest sytuacja, kiedy człowiek spojrzawszy przez moment na słońce, widzi potem przez kilka sekund jego zielono - niebieski zarys na tle tego, co aktualnie obserwuje. Zjawisko powidoku wykorzystał w sztuce światowej sławy polski malarz awangardowy Władysław Strzemiński, tworząc w latach 1948 - 49 serię obrazów solarystycznych. Właśnie Strzemiński oraz jego żona, również wysoko ceniona rzeźbiarka Katarzyna Kobro, są bohaterami napisanej dla Teatru Telewizji sztuki Macieja i Adama Wojtyszków, zatytułowanej jakżeby inaczej "Powidoki". Tytuł dramatu Wojtyszków niesie ze sobą nie tyle fizykalne, co metaforyczne znaczenia. Czy odnosi się bardziej do życia prywatno - rodzinnego pary artystów, czy do ich zmagań najpierw z hitlerowskim, a potem stalinowskim okupantem pozostaje do rozstrzygnięcia przez widzów. Spektakl Wojtyszków miał już swój przedpremierowy pokaz we wrześniu ubiegłego roku na festiwalu Łodź Czterech Kultur. Spotkał się tam z bardzo ciepłym przyjęciem zarówno publiczności (wiele osób oglądało go na stojąco z powodu braku miejsc), jak i recenzentów lokalnej prasy. Inscenizację doceniło też jury ubiegłorocznego Krajowego Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru TV "Dwa Teatry" w Sopocie, przyznając "Powidokom" liczne wyróżnienia, w tym nagrody aktorskie dla odtwórców głównych ról: Niny Czerkies i Mariusza Wojciechowskiego. Maciej Wojtyszko oraz jego syn Adam zainteresowali się dramatycznymi dziejami Strzemińskiego i Kobro pod wpływem sugestii Andrzeja Wajdy. Wielką pomocą przy pracy nad tekstem sztuki okazały się też wspomnienia Niki Strzemińskiej, jedynego dziecka artystów oraz Mariana Minicha, dyrektora łódzkiego Muzeum Sztuki w latach stalinowskich i wielbiciela talentu obojga twórców. Akcja spektaklu rozpoczyna się w Łodzi w czasie II wojny światowej. Małżeństwo Strzemińskich żyje w skrajnej nędzy, ale nie rezygnuje z twórczości. Materiałów do kolejnych prac plastycznych Władysław i Katarzyna szukają na śmietnikach, co - jako w świetle prawa "nielegalne" - zwraca uwagę lokalnego policjanta. Policjant ów stanie się niebawem prawdziwą zmorą ich życia. Wraz ze zmianami politycznymi będzie zmieniał mundury, lecz mentalnie pozostanie tą samą kombinacjącwaniactwa, perfidii, cynizmu, zawiści i bezwzględności. Okupacja i ciężkie warunki życia sprawiają, że dotychczas zgodne małżeństwo zaczyna przechodzić kryzys. Kalectwo Strzemińskiego (brak ręki, nogi i wzroku w jednym oku - efekt ran odniesionych w czasie I wojny światowej) staje się dodatkowym ciężarem dla Kobro, której i tak prowadzenie domu w takich warunkach nie przychodzi lekko. Niemiecko - rosyjskie pochodzenie żony zaczyna coraz wyraźniej przeszkadzać polskiemu malarzowi, a czarę jego goryczy przepełnia potajemny chrzest ich córki Niki w Cerkwi. Strzemiński nie chce przy tym dopuścić do siebie myśli, że sam się pośrednio do tego przyczynił, zaniedbując chrzest dziecka w Kościele katolickim. Mijają kolejne miesiące. Strzemiński coraz gorzej traktuje żonę. Doprowadzona do ostateczności Kobro rąbie siekierą swoje rzeźby, żeby mieć czym rozpalić w piecu i ugotować jedzenie. Po zakończeniu wojny wydaje się, że w ich wspólnym życiu zapanuje dawny ład i harmonia. Niestety konflikt między małżonkami narasta, zaś ich twórczość mimo lewicowych sympatii obojga zostaje uznana za klasowo podejrzaną i dziecinną w porównaniu z dynamizmem i ideologiczną dojrzałością realizmu socjalistycznego. POWIDOKI Spektakl