Kultura

85 lat bez Leśmiana. „A chruśniak malinowy trwał wciąż dookoła”

Bolesław Leśmian w kawiarni wraz z córką. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
podpis źródła zdjęcia

Za życia był poetą lekceważonym, nie tylko z powodu niskiego wzrostu. „Zajechała pusta dorożka, z której wysiadł Leśmian” – tak o poecie mówił polski filozof, Franciszek Fiszer. Autor cyklu erotyków „W malinowym chruśniaku” zmarł na atak serca.

Rodzina pisarzy

Bolesław Leśmian pochodził z inteligenckiej rodziny żydowskiej. Tak naprawdę nazywał się Lesman. To samo nazwisko nosił jego kuzyn oraz autor wierszy dla dzieci – Jan Wiktor Lesman, znany wszystkim jako Jan Brzechwa. To właśnie Bolesław wymyślił pisarzowi pseudonim, który Jan z chęcią przyjął. Do używania spolszczonej wersji nazwiska namówił Leśmiana jego wuj i krytyk literacki, Antoni Lange.

Przeszłość pełna nieścisłości

Do dziś nie jest znana dokładna data urodzenia Leśmiana. Zgodnie z odpisem metryki, przyjmuje się, że poeta przyszedł na świat 22 stycznia 1877 roku, jednak w jednym ze swoich listów Leśmian podaje rok 1878. Z kolei, na jego płycie nagrobnej widnieje rok 1879. Choć urodził się w Warszawie, lata młodości spędził w Kijowie i to tam, pod presją ojca, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Świętego Włodzimierza.
Bolesław Leśmian. Fotografia portretowa. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Bolesław Leśmian. Fotografia portretowa. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Kręta droga do sukcesu

Leśmian przez lata pisał wiersze w języku rosyjskim i pozostawał poetą mało znanym. Zadebiutował w 1895 roku w warszawskim czasopiśmie „Wędrowiec” wierszem „Sekstyny”. Z pomocą wuja, Antoniego Langego, nawiązał kontakt z pismem „Chimera”, na którego łamach drukował swoje wiersze. W 1912 roku wydał tomik poezji „Sad rozstajny”, który nie zdobył popularności ze względu na styl literacki, niekoniecznie wpasowujący się w tradycje Młodej Polski. Bolesław Leśmian, choć z początku był lekceważony ze względu na oryginalną twórczość, z czasem stał się najwybitniejszym poetą swojej epoki. 

Odkrywcze zabiegi artystyczne

Leśmian stworzył neologizmy zwane „leśmianizmami”. Przewijają się one szczególnie w balladzie „Dusiołek” pochodzącej z wydanego w 1920 roku drugiego tomiku poezji o tytule „Łąka”. W zbiorze wierszy znalazł się również najsłynniejszy erotyk pisarza – „W malinowym chruśniaku”, który opowiada o jego pierwszych uniesieniach z poznaną w 1917 roku lekarką Dorą Lebenthal. Mimo to, Leśmian najważniejszą bohaterką swojej poezji uczynił naturę, której z konsekwencją nadawał boskie cechy.
Rysunek przedstawiający maliny autorstwa Pierre'a Josepha Redoute. Fot. DEA/A. DE GREGORIO/De Agostini/Getty Images
Rysunek przedstawiający maliny autorstwa Pierre'a Josepha Redoute. Fot. DEA/A. DE GREGORIO/De Agostini/Getty Images

Człowiek wielu zawodów

Bolesław Leśmian był czołowym przedstawicielem literatury dwudziestolecia międzywojennego, jednak pisarstwem zajął się dopiero po wojnie. Jako twórcę doceniono go w 1933 roku, gdy został wybrany na członka Polskiej Akademii Literatury. Przedtem związał się z Teatrem Artystycznym w Warszawie, gdzie pracował jako reżyser. W międzyczasie przetłumaczył dwa tomy „Opowieści nadzwyczajnych” Edgara Allana Poego. Po I wojnie światowej pracował jako rejent i notariusz, najpierw w Hrubieszowie, a później w Zamościu.

Życie pełne namiętności

Twórca ożenił się z malarką Zofią Chylińską, z którą miał dwie córki. Para poznała się w Paryżu jeszcze zanim Leśmian rozpoczął karierę. Przedtem wiele podróżował po Europie – odwiedził Niemcy oraz Monte Carlo, gdzie pochłonął go hazard. Poeta powrócił z rodziną do Warszawy dopiero pod koniec życia.

Pogrzeb Bolesława Leśmiana na Powązkach w Warszawie. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Pogrzeb Bolesława Leśmiana na Powązkach w Warszawie. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Bolesław Leśmian zmarł na atak serca w swoim mieszkaniu 5 listopada 1937 roku. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
Paulina Gerasik
Więcej na ten temat