Powrót do natury. Zielarstwo, fitoterapia i rośliny, które leczą

Przez tysiąclecia ludzie gromadzili wiedzę o ziołach i leczniczych właściwościach roślin, przekazując ją z pokolenia na pokolenie. Mądrość ta, która stanowiła niegdyś jedyne źródło leczenia, nie tylko przetrwała do naszych czasów, lecz również stała się fundamentem dla współczesnej medycyny i praktyk fitoterapeutycznych.

W ostatnich latach ziołolecznictwo przeżywa renesans. Choroby cywilizacyjne, rosnąca odporność na antybiotyki i stresujący tryb życia to jedne z wielu przyczyn zainteresowania holistycznym podejściem do zdrowia. Ziołolecznictwo jest coraz powszechniej stosowane jako uzupełnienie medycyny konwencjonalnej. Hipokrates, nazywany ojcem medycyny, mawiał, że „przyroda jest lekarzem dla wszelkich chorób”. Warto więc powrócić do korzeni i korzystać z dobrodziejstw natury.

Mimo że zielarstwo i fitoterapia mają wiele wspólnego, występują między tymi dziedzinami pewne różnice. Zielarstwo to tradycyjna praktyka uprawy, zbioru, suszenia i stosowania roślin o właściwościach leczniczych. Zielarstwo często opiera się na przekazach ustnych, doświadczeniach i tradycjach kulturowych. Zielarze powinni dysponować wiedzą dotyczącą przechowywania, zastosowania i właściwości zbieranych czy uprawianych roślin.

Fitoterapia, nazywana zamiennie ziołolecznictwem, opiera się na badaniach naukowych, które pozwalają na lepsze zrozumienie mechanizmów działania substancji aktywnych zawartych w roślinach, oraz na opracowywaniu nowych preparatów ziołowych mających zastosowanie w profilaktyce i terapii chorób. Współczesna fitoterapia oparta jest na wiedzy między innymi z zakresu farmakologii, fitochemii i wykorzystaniu roślin leczniczych w profilaktyce, którą fitoterapeuci nabywają podczas szkoleń i studiów.

W 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała oficjalny komunikat uznający ziołolecznictwo za ważną część medycyny konwencjonalnej. W Polsce istnieją formalne organizacje nadzorujące sektor ziołolecznictwa, między innymi takie jak Polski Komitet Zielarski, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielnych czy Sekcja Fitoterapii Polskiego Towarzystwa Lekarskiego.

Fitoterapeuci i stosowane przez nich praktyki ziołolecznictwa odgrywają istotną rolę w holistycznym podejściu do zdrowia, oferując naturalne uzupełnienie nowoczesnych metod leczenia, z naciskiem na indywidualne potrzeby pacjenta.

Zastosowanie roślin zielarskich, choć głęboko zakorzenione w medycynie naturalnej, wykracza daleko poza nią, znajdując przeznaczenie w wielu innych dziedzinach życia codziennego. W kulinariach zioła są nieocenione ze względu na ich zdolność do wzbogacania aromatu i smaku potraw oraz właściwości zdrowotne. Bazylia, rozmaryn, tymianek czy oregano to tylko kilka przykładów ziół, które warto mieć w kuchni.

Niektóre zioła, dzięki swoim antybakteryjnym i odkażającym właściwościom, są stosowane do sporządzania ekologicznych środków czystości. W tym celu są najczęściej łączone z sodą, octem lub cytryną.

W przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym ekstrakty z ziół wykorzystuje się do produkcji naturalnych kremów, masek i olejków, które mają na celu poprawę kondycji skóry, włosów i paznokci. Popularne hydrolaty czy maceraty olejowe są tworzone na bazie występujących w przyrodzie składników. Zioła takie jak lawenda czy rumianek znane są z właściwości kojących i regenerujących. Ponadto w aromaterapii stosuje się olejki eteryczne pozyskiwane z ziół do relaksacji i łagodzenia stresu.

W tradycji ziołolecznictwa zostały ukształtowane różne sposoby przyrządzania ziół. Jedną z najprostszych metod przygotowania ziół jest napar. Polega na zalaniu suszonych lub świeżych liści gorącą wodą i pozostawieniu ich do zaparzenia na określony czas (ok. 15 minut) w porcelanowym naczyniu. Napar zostaje odcedzony i jest gotowy do spożycia zaraz po sporządzeniu. Może być również użyty jako okład.

Odwar przygotowuje się przez gotowanie twardszych części roślin, takich jak korzenie, kora czy nasiona przez dłuższy czas. Ta metoda pozwala na ekstrakcję silniejszych składników aktywnych, które nie są łatwo uwalniane przy niższej temperaturze. Odwar wykorzystuje się często w celach leczniczych, na przykład jako środek przeciwzapalny czy przeciwbólowy. Po ugotowaniu i ostudzeniu odwaru można go pić lub stosować zewnętrznie.

Macerat to proces ekstrakcji, w którym zioła moczy się w zimnym środowisku, najczęściej w oleju, nawet przez kilka tygodni. Ta metoda pozwala zachować wrażliwe na ciepło składniki, które mogłyby zostać zniszczone podczas gotowania. Maceraty olejowe, nazywane też olejami roślinnymi, świetnie sprawdzają się jako bazy do masażu lub dodatki do kremów i balsamów, natomiast te z alkoholem mogą służyć jako składniki toników czy innych preparatów leczniczych.

Okład przyrządza się z roślin bogatych w surowce śluzowe, takich jak prawoślaz czy babka lancetowata. Zalewa się je wodą w ilości wystarczającej do uzyskania gęstej masy. Potem masa ta jest delikatnie podgrzewana, a po oziębieniu owija się ją w gazę. Tak przygotowany kompres aplikuje się bezpośrednio na obszar ciała dotknięty dolegliwościami.

Maska ziołowa to zewnętrzny sposób wykorzystania roślin, polegający na mieszaniu ziół z wodą, olejem lub innymi naturalnymi składnikami, takimi jak miód czy jogurt. Powstała w ten sposób maska aplikowana jest bezpośrednio na skórę w celu oczyszczenia, nawilżenia, odżywienia lub łagodzenia zmian. Czas działania maski oraz wybór ziół zależą od typu skóry i oczekiwanego efektu.

W domowym zaciszu każdego miłośnika natury i zdrowego odżywiania powinny znaleźć się zioła, które nie tylko wzbogacą smak potraw, lecz również przyniosą korzyści zdrowotne. Jednym z najpopularniejszych ziół doniczkowych jest mięta, nie bez powodu kojarzona z odświeżającą, letnią lemoniadą. Ma właściwości łagodzące problemy trawienne i działanie ochładzające. Stanowi świetny dodatek do herbat i deserów, a także może pomóc na ból głowy.

Bazylia, bogata w olejki eteryczne, znana jest z przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych właściwości, idealna do przyrządzenia pesto, jako dodatek do sałatek i śródziemnomorskich dań z makaronem. Wspiera zdrowie serca i prawidłową pracę układu pokarmowego.

Rozmaryn dzięki swojemu charakterystycznemu aromatowi nie tylko poprawia smak potraw, lecz także działa jako naturalny konserwant. Jego właściwości antyoksydacyjne wspomagają pamięć i koncentrację. Herbata z rozmarynu redukuje stres i poprawia samopoczucie.

Tymianek jest cenny ze względu na silne działanie antyseptyczne oraz wysoką zawartość polifenoli, co czyni go doskonałym wyborem w okresie przeziębień i grypy, zarówno w kuchni, jak i w domowej apteczce.

Pietruszka to zdecydowanie niedoceniona bomba witaminowa, bogata w witaminę C, witaminy z grupy B oraz potas. To właśnie te składniki odżywcze sprawiają, że regularnie spożywana pietruszka wzmacnia organizm. Co ciekawe, żucie natki pietruszki niweluje nieświeży oddech.

Melisa od lat znana jest ze swoich właściwości uspokajających. To roślina idealna dla każdego, kogo dotyka stres i napięcie. Łagodzi bóle głowy i pomaga przy migrenach. Melisa, ze względu na działanie wyciszające, obniża ciśnienie krwi i wspaniale wpływa na spokojny sen.

Wielu z nas doskonale zna i stosuje czystek, roślinę silnie wspierającą układ odpornościowy. Jednak warto wiedzieć, że w polskich lasach rośnie fantastyczny odpowiednik popularnego czystka – czyściec leśny. Roślina ta ma wszechstronne działanie: oczyszcza organizm, zmniejsza stany zapalne, niszczy bakterie i wirusy.

Pozostając w tematyce naszych rodzimych skarbów natury, jedną z najpopularniejszych roślin rosnących na polskich polach jest rumianek. Napar z suszonych kwiatów rumianku nie od dziś jest uważany za remedium na dolegliwości układu pokarmowego oraz stany zapalne i alergie skórne.

Chcąc korzystać z dóbr jakie oferuje nam natura, nie musimy ograniczać się do kupna przypraw w formie suszonej i zapakowanej. Wiele ziół możemy uprawiać we własnym zakresie, na parapecie, balkonie czy we własnym ogródku. Daje nam to gwarancję, że nasze zioła nie będą zanieczyszczone chemią.

Większość ziół nie jest wymagająca w uprawie, dzięki czemu ich hodowla w domowych warunkach przebiega bez większych trudności. Świeże zioła nie tylko wzbogacają smak potraw i są bogatsze w składniki odżywcze niż ich suszone odpowiedniki, ale także tworzą efektowne kompozycje dekorujące kuchnię, a ich intensywne zapachy mają działanie aromaterapeutyczne.

Które zioła są najbardziej wartościowe, i które warto mieć pod ręką? Na te i inne pytania dotyczące ziół i terapii roślinnych odpowiada specjalistka fitoterapii, mgr. inż. Jolanta Semeniuk, w naszym wideo z cyklu Medycyna holistycznie. Zapraszamy na seans pełen inspirujących informacji!

Źródła:

https://ziolana.pl

https://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow/-/klasyfikacja_zawodow/zawod/323012