ERYK XIV (TEATR TV - ZŁOTA SETKA) Teatr, 52 min, Polska 1979 Autor: August Strindberg Przekład: Zygmunt Łanowski Reżyseria i realizacja: Jerzy Gruza Scenografia: Krzysztof Pankiewicz Występują: Marek Walczewski (Eryk XIV), Jan Nowicki (Goran Persson), Iwona Bielska (Karin), Halina Grylaszewska (Matka Gorana), Tadeusz Białoszczyński (Nils Gyllenstjerna), Zofia Rysiówna (Królowa wdowa), Andrzej Szalawski (Svante Sture), Jerzy Góralczyk (Nils Sture), Henryk Derewenda (Eryk Sture), Bolesław Smela (Żołnierz Mons), Tadeusz Borowski (Książę Finlandii Jan), Grzegorz Wons (Książę Sudermanii Karol) oraz Bogusz Bilewski, Roman Frankl, Andrzej Wasilewicz, Czesław Mroczek, Juliusz Kalinowski, Henryk Lipiński Dramat Augusta Strindberga (1849 - 1912), pochodzący z niezwykle bogatego literacko okresu zafascynowania szwedzkiego dramatopisarza historią narodową. W czteroleciu 1899 - 1903 powstała cała seria sztuk historycznych, m.in. "Saga rodu Folkungów", "Gustaw Waza", "Eryk XIV"(1899), "Gustaw Adolf", "Karol XII", "Królowa Krystyna", "Gustaw III". We wszystkich próbował Strindberg zespolić historię z psychologią. W dramacie poświęconym Erykowi XIV historycy literatury dopatrzyli się analogii z Szekspirowskim"Hamletem", a w postaci króla żyjącego na krawędzi obłędu dostrzegli stylizowany autoportret autora. Eryk XIV, syn Gustawa I, założyciela dynastii Wazów, zasiadał na tronie Szwecji zaledwie osiem lat. W 1568 r. został obalony i uwięziony przez możnowładców pod wodzą jego przyrodnich braci - Jana, księcia Finlandii, ożenionego z Katarzyną Jagiellonką, i Karola, księcia Sudermanii, późniejszego króla Szwecji Karola IX, sromotnie pobitego pod Kircholmem przez polskiego bratanka Zygmunta III Wazę. Eryk bezskutecznie starał się o rękę królowej angielskiej Elżbiety I z Tudorów albo Marii ze szkockiej dynastii Stuartów. Strindberga interesuje ten właśnie ostatni, trudny okres w życiu szwedzkiego monarchy. Wiedząc o tym, że królewskie zaloty w Anglii się nie powiodły, Goran Persson, szara eminencja na sztokholmskim dworze, prosi nałożnicę Eryka, aby była u jego boku, gdy dosięgnie go ten cios. Karin, córka kaprala Monsa, jest jedyną osobą bezinteresownie i szczerze przywiązaną do nieszczęśnika. Jej matka nią gardzi, ojciec grozi, że spotkawszy córkę na moście zepchnie ją do wody, rodzeństwo nawet się jej nie kłania, jednak Karin czuje, że nie może opuścić ojca swoich dzieci, bo dzięki niej Eryk staje się spokojniejszy, lepszy, zachowuje się bardziej godnie. Król jest akurat w świetnym nastroju. Zgadza się, by książę Jan poślubił polską księżniczkę Katarzynę. Dopiero Goran Persson uświadamia swemu panu głupstwo, które popełnił - oto potomkowie Jana, odziedziczywszy tron Jagiellonów, będą panowali nad potężnym krajem, mającym tyle mieszkańców, co Francja, a wnuk księcia Finlandii może nawet zostać cesarzem Austrii. Równocześnie Eryk dowiaduje się o fiasku swoich planów matrymonialnych. Wpada w szał, każe wysłać pościg za księciem. Goran doradza wytoczyć bratu proces o zdradę stanu.