Mechanizm zakłada, że Bruksela może zamrozić środki unijne dla kraju członkowskiego, jeśli stwierdzi, że istnieje ryzyko ich niewłaściwego wykorzystania, np. defraudacji. 

Parlament Europejski przyjął w lipcu rezolucję wzywającą Komisję Europejską do szybkiego zbadania wszelkich potencjalnych naruszeń zasad praworządności, które mogą mieć poważny wpływ na należyte zarządzanie finansami z budżetu UE. 

W rezolucji, uchwalonej wtedy na sesji plenarnej 529 głosami „za" przy 150 głosach przeciw i 14 wstrzymujących się, europosłowie wyrazili ubolewanie, że Komisja postanowiła zastosować się do konkluzji Rady Europejskiej z grudnia 2020 roku i opóźnić stosowanie rozporządzenia w sprawie systemu warunkowości budżetu UE poprzez opracowanie wytycznych dotyczących jego stosowania. 

Zdaniem deputowanych wytyczne te nie są potrzebne i PE musi kontynuować przygotowania do pozwania Komisji za „zaniechanie działania”. 

Posłowie wezwali też KE do szybkiego zbadania wszelkich potencjalnych naruszeń zasad praworządności, „które mają lub mogą mieć poważny wpływ na należyte zarządzanie finansami z budżetu Unii”, zaznaczając, że "sytuacja w niektórych państwach członkowskich już teraz uzasadnia podjęcie natychmiastowych działań". 

Rozporządzenie w sprawie uwarunkowań dotyczących praworządności, mające na celu ochronę funduszy UE przed ich ewentualnym niewłaściwym wykorzystaniem, weszło w życie 1 stycznia 2021 roku. W ramach nowych przepisów nie zaproponowano jednak żadnych instrumentów. 

Rada Europejska zwróciła się do Komisji o opóźnienie ich stosowania, by państwa członkowskie mogły je zaskarżyć do Trybunału Sprawiedliwości UE oraz do czasu, gdy Komisja opracuje szczegółowe wytyczne dotyczące ich stosowania. Na tym tle doszło do sporu między KE a Parlamentem. 

Przewodniczący PE David Sassoli w piśmie z 23 czerwca zagroził, że jeśli Komisja nie podejmie działań, europarlament wniesie sprawę do TSUE.