„Sprzątanie Rossy jesienią jest ponad 30-letnią tradycją” – mówi PAP prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą Dariusz Żybort. „Zaangażowani w to są przede wszystkim uczniowie szkół polskich na Litwie, ale też polskie organizacje społeczne, polscy dyplomaci” – dodaje.
Od kilku lat coraz aktywniej w sprzątanie starych wileńskich nekropolii – Rossy i Cmentarza Bernardyńskiego – włączają się uczniowie szkół litewskich.
„Wiosną zwrócili się do nas studenci Uniwersytetu Wileńskiego z pytaniem, czy mogą zaopiekować się grobami profesorów Uniwersytetu Stefana Batorego na Cmentarzu Bernardyńskim” – mówi Żybort. „To bardzo dobrze, że dbanie o cmentarną pamięć naszego miasta staje się naszą wspólną troską” – zaznacza.
Cmentarz na Rossie ma blisko 250 lat. Jest malowniczo położony na wzgórzach i porośnięty starodrzewem, głównie klonami. Składa się z kilku części: Starej Rossy, Nowej Rossy i Cmentarzyka Wojskowego z mauzoleum marszałka Józefa Piłsudskiego, w którym spoczywa jego serce i prochy matki. Na obszarze ponad 10 ha jest około 26 tys. nagrobków, pomników, grobowców.
W starej części cmentarza 90% nagrobków nie jest już odwiedzanych przez bliskich. Staraniem Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą w ciągu 30 lat jego działalności odnowiono blisko 200 pomników nagrobnych. W tym roku odnowiono osiem pomników za łączną sumę ok. 25 tys. EUR.
Do odnowienia pomników finansowo przyczyniła się ambasada RP w Wilnie, Instytut Pamięci Narodowej, Warmińsko-Mazurska Izba Lekarska, Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” oraz Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Kilka pomników odnowiono z funduszy, które zgromadził Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą.
Na liście odnowionych obiektów jest m.in. pomnik wileńskiego harcerza Ryszarda Grydziuszki (1926–1938), inwalidy wojennego Henryka Zajewskiego (1892–1934), lekarza Juliana Muszuńskiego (1809–1857), weteranki powstania styczniowego Katarzyny Lachowicz (1811–1879).
Podsumowują tegoroczne prace na rzecz Rossy, prezes Komitetu wskazuje na uzupełnienie o język polski tablicy informacyjnej znajdującej się przez głównej bramie cmentarnej, która dotychczas miała litewską i angielską wersję językową.
„Od kilku lat zabiegaliśmy o to. Wreszcie udało się sfinalizować starania zawdzięczając zaangażowaniu w sprawę radnej Wilna Renaty Cytackiej” – mówi Żybort. Podkreśla, że „udało się też uzupełnić treść informacyjną o polskie akcenty, informacje o tym, że spoczywa tu poeta Władysław Syrokomla, historyk Joachim Lelewel, powstańcy styczniowi, a na Nowej Rossie obok grobów litewskich żołnierzy są też groby polskich żołnierzy poległych w walkach o Wilno w latach 1919–1920”.
Rossa jest miejscem spoczynku m.in. profesorów wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego, archeologa i pisarza Eustachego Tyszkiewicza, rzeźbiarza i architekta Antoniego Wiwulskiego, malarzy Franciszka Gucewicza i Franciszka Smuglewicza i dwojga dzieci Stanisława Moniuszki. Na Rossie pochowani są również ojciec litewskiego odrodzenia narodowego Jonas Basanavičius, malarz i kompozytor Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, pisarze Vincas Mykolaitis-Putinas, Balys Sruoga, a także wiele innych osób zasłużonych dla Polski, Litwy i Wilna.
