Święto Zmarłych to czas pełen refleksji, wspomnień i tradycji. Podczas gdy w Polsce spędzamy je w atmosferze zadumy, w innych krajach uroczystości związane z pamięcią o tych, którzy odeszli, mają często radosny charakter. Przyjrzyjmy się temu, jak na świecie celebruje się to szczególne święto.
Wspominanie zmarłych w Polsce
W naszym kraju Święto Zmarłych, szerzej znane jako dzień Wszystkich Świętych, obchodzone jest 1 listopada. Następnego dnia, czyli 2 listopada, przypada Dzień Zaduszny. To czas, kiedy w gronie rodzinnym odwiedzamy groby naszych bliskich i zapalamy znicze, żeby oddać hołd tym, którzy odeszli. Tradycja ta, głęboko zakorzeniona w polskiej kulturze, przypomina o tym, jak kruche jest ludzkie życie.
Czy Święto Zmarłych ma pogańskie korzenie?
Dzisiejsze obchody Święta Zmarłych są związane z chrześcijańskimi tradycjami, jednak ich korzenie sięgają pogańskich obrzędów. Niegdyś wierzono, że wraz z nadejściem jesiennego zmierzchu świat nawiedzają duchy, a granica między krainą żywych i umarłych staje się przenikalna. Dusze zmarłych miały odwiedzać swoje rodziny. Jednocześnie obawiano się złośliwych zjaw, które poszukiwały ciał, aby w nich zamieszkać. Istotne było poczucie przynależności do plemienia oraz specjalne obrzędy, które chroniły przed takimi zagrożeniami.
Ludzie ubierali się wtedy w straszne stroje i maski, które miały zniechęcić duchy do zamieszkania w ich ciałach. Według dawnych wierzeń płonące świece na cmentarzach miały wskazywać duszom zmarłych drogę do zaświatów. W tym czasie odprawiano dziady – obrzędy służące nawiązaniu łączności z duszami oraz zdobyciu ich życzliwości. Praktyki te stosowano do VIII wieku, gdy Kościół, chcąc połączyć wierzenia pogańskie z tradycją chrześcijańską, ustanowił dzień Wszystkich Świętych.
Meksyk: Día de los Muertos – radosne spotkanie z duszami
Meksyk to kraj, w którym Święto Zmarłych obchodzone jest zupełnie inaczej niż w Polsce. Mowa o dobrze znanym i rozpromowanym przez popkulturę Día de los Muertos – jednym z najbardziej barwnych świąt. Od 31 października do 2 listopada meksykańskie domy i cmentarze ozdabiane są aksamitkami, ołtarzami (ofrendas) i figurkami czaszek (calaveras), aby później cała rodzina mogła zebrać się na wspólną kolację. Następnie wszyscy domownicy udają się na cmentarz, gdzie spędzają czas z krewnymi i przyjaciółmi, dzieląc się z nimi radosnymi wspomnieniami o zmarłych, śpiewając oraz modląc się.
Ekwador: Specjalne wypieki i czuwanie przy grobach
Święto Zmarłych w Ekwadorze, obchodzone 2 listopada, jest jedną z najbarwniejszych uroczystości celebrowanych ku czci zmarłych na świecie. W tym czasie rodziny zbierają się na wspólne uczty, na które przygotowują specjalne wypieki znane jako guaguas de pan (chlebowe laleczki) – słodki chleb formowany w kształt niemowląt. Do chleba serwuje się napój colada morada, który powstaje z fioletowej mąki kukurydzianej i owoców, tworząc gęsty, fioletowy płyn. Ekwadorczycy odwiedzają również cmentarze, gdzie spożywają tradycyjne potrawy.
Japonia: Obon – festiwal światła i rytualne tańce
Festiwal Obon, przypadający na sierpień, to japońskie Święto Zmarłych, podczas którego rodziny wspominają swoich przodków i zapraszają ich dusze do domów. Bardzo popularny jest zwyczaj zapalania lampionów, aby zmarli mogli szybko znaleźć drogę do swoich bliskich. W domach przygotowuje się ołtarzyki ku czci zmarłych, a na dziedzińcach świątyń odbywają się rytualne tańce bon-odori. Gdy przychodzi czas pożegnania, zapalane są okuribi (ognie pożegnalne), które w formie lampionów puszczane są na wodzie.
Chiny: Święto Duchów – pokłony jako wyraz szacunku dla zmarłych
W Chinach obchodzone jest z kolei Święto Duchów. W chińskim kalendarzu przypada ono na 15. dzień 7. miesiąca, który nazywany jest „miesiącem duchów”. Podczas tego święta, podobnie jak w wielu innych kulturach, zapala się światła dla zmarłych. W Chinach są to lampiony umieszczane w trzcinowych łódkach, które następnie puszcza się na wodzie. W Święto Duchów ludzie mają wolne od pracy, co umożliwia im odwiedzanie grobów bliskich. Tam składają ukłony duszom zmarłych, co jest wyrazem szacunku i chęci zyskania ich przychylności.
Indie: Pitri Paksha – rytualne kąpiele ku czci zmarłych
Indusi również biorą udział w dość nietypowych, jak dla nas, ceremoniach, które mają uczcić bliskich, którzy odeszli. W Święto Zmarłych gromadzą się nad rzekami, jeziorami lub stawami, aby uczestniczyć w rodzinnych uroczystościach kąpielowych i modlić się za dusze zmarłych.
Filipiny: Undas – wspólne posiłki na cmentarzach
Filipińczycy obchodzą Undas, czyli Wszystkich Świętych i Zaduszki, 1 i 2 listopada. W tych dniach rodziny gromadzą się na cmentarzach, często spędzając noc przy grobach bliskich. Podczas czuwania nie tylko się modlą, lecz także jedzą i rozmawiają. Atmosfera na filipińskich cmentarzach jest bardziej radosna niż np. w Polsce. Filipińczycy uważają, że wspólne biesiadowanie to forma upamiętnienia i łączenia się ze zmarłymi.
Korea Południowa: Chuseok – święto żniw i pamięci przodków
Chuseok, zwane również koreańskim Świętem Dziękczynienia, obchodzone jest na początku września podczas pełni Księżyca. To czas, który rodziny poświęcają na wspominanie swoich przodków i przygotowywanie dla nich specjalnych potraw. Rytuały obejmują modlitwy i składanie darów na ołtarzach, aby uzyskać błogosławieństwo zmarłych na nadchodzący rok. Chuseok to połączenie święta plonów i czci dla przodków, w którym ważną rolę odgrywają duchy minionych pokoleń.
Madagaskar: Famadihana, czyli „przewracanie kości”
Na Madagaskarze w okresie od lipca do września odbywa się Famadihana, czyli ceremonia „przewracania kości”. Jest to rytuał, podczas którego rodziny wydobywają ciała zmarłych z grobów, aby w ich obecności tańczyć i biesiadować. Mieszkańcy Madagaskaru wierzą bowiem, że taki rodzaj kontaktu ze zmarłymi przyniesie im błogosławieństwo.
Źródła:
- https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=jUCJ98TbVN0
- https://en.wikipedia.org/wiki/All_Souls%27_Day
- https://www.barcelo.com/pinandtravel/en/day-of-the-dead-how-its-celebrated-in-different-parts-of-the-world/
