Co roku 6 stycznia w kalendarzu liturgicznym przypada uroczystość Objawienia Pańskiego, znana w Polsce jako święto Trzech Króli. Wyobrażamy sobie, jak Kacper, Melchior i Baltazar przybywają do betlejemskiej stajenki, niosąc złoto, kadzidło oraz mirrę. Ale czy rzeczywiście tych niezwykłych przybyszów było tylko trzech? Wiele legend mówi bowiem o czterech, a nawet dwunastu mędrcach. Która liczba jest bliższa prawdzie?
Co Ewangelia św. Mateusza mówi o liczbie mędrców?
Chociaż mogłoby się wydawać, że liczba mędrców podana jest w Biblii, tak naprawdę próżno szukać tam precyzyjnej informacji na ten temat. Ewangelia św. Mateusza wspomina o „magach ze Wschodu”, którzy przybyli, prowadzeni przez gwiazdę betlejemską, by oddać pokłon nowonarodzonemu Królowi Żydowskiemu. Ich liczba nigdy nie została jednak określona, a przekonanie, że było ich trzech, wywodzi się najprawdopodobniej z liczby darów, które ze sobą przynieśli.
Złoto, kadzidło i mirra sugerowały wczesnym chrześcijanom, że skoro darów było trzy, to w stajence zjawiło się trzech mędrców. Warto także dodać, że liczba 3 nawiązywała do symbolicznego obrazu trzech kontynentów znanych w ówczesnym świecie – Europy, Azji i Afryki. Każdy z królów miał reprezentować jeden z tych regionów i tym samym podkreślać uniwersalność przesłania Chrystusa.
Jednak trzeba mieć na uwadze, że różne tradycje chrześcijańskie podawały odmienne liczby wędrowców. Na freskach w rzymskich katakumbach z II i III wieku przedstawiano dwóch, czterech lub sześciu mędrców. Z kolei tradycja ormiańska sugerowała, że mogło być ich nawet dwunastu, a liczba ta miała symbolizować plemiona izraelskie lub apostołów. Tymczasem w tradycji koptyjskiej pojawia się nawet sześćdziesięciu przybyszów ze Wschodu!
Czwarty król – piękna legenda o Artabanie
W polskiej tradycji przyjmuje się, że do betlejemskiej stajenki zawitało trzech mędrców, jednak znana jest także legenda o czwartym królu – Artabanie z Ekbatany, który wyruszył w podróż z trzema drogocennymi kamieniami: szafirem, rubinem i perłą. W drodze do Betlejem napotkał wielu potrzebujących – biednych, chorych, zrozpaczonych – i zamiast podążać bezpośrednio do celu, zdecydował się pomagać każdemu, kto tego potrzebował. Z każdym aktem miłosierdzia Artaban ofiarowywał jeden ze swoich cennych skarbów. Szafir trafił do ubogiej wdowy, rubin do chorego mężczyzny, a perła do dziecka zagrożonego niewolą.
Po wielu latach, u kresu swojego życia, Artaban wreszcie dotarł do Jerozolimy. Tam ujrzał Jezusa niosącego krzyż na Golgotę. Wtedy zrozumiał, że przez swoje poświęcenie nie złożył daru. Oddał jednak to, co najcenniejsze – swoje serce i miłość do bliźnich. Zgodnie z legendą Jezus i Artaban mieli okazję, aby chwilę porozmawiać, a Chrystus powiedział, że to, co zrobił mędrzec, było najpiękniejszym darem, jaki mógł złożyć. W ten sposób Artaban stał się symbolem prawdziwej duchowości, która nie polega na zbieraniu bogactw, ale na miłości, współczuciu i pomaganiu potrzebującym.
Jak mieli na imię przybysze ze Wschodu i czy naprawdę byli królami?
Ciekawe jest również to, że przez wieki nie było zgody co do tego, czy postacie znane jako królowie, magowie, mędrcy czy też kapłani rzeczywiście zasługiwały na tytuł monarchów. Przykładem tego jest mozaika z VI wieku w bazylice Sant’Apollinare Nuovo w Rawennie, która przedstawia postacie z czapkami frygijskimi – tradycyjnym nakryciem głowy charakterystycznym dla kapłanów z czasów starożytnych, a nie władców. W sztuce można znaleźć jeszcze wiele takich przykładów, które budzą wątpliwości co do królewskiego statusu mędrców. Skąd zatem pochodzi interpretacja, według której Trzej Królowie są monarchami? Jej źródła znajdują się w Psalmie 72: „Królowi Tarszisz i wysp/ przyniosą dary,/ królowie Szeby i Saby/ złożą daninę./ I oddadzą mu pokłon wszyscy królowie,/ wszystkie narody będą mu służyły”.
Również imiona Trzech Króli budzą wątpliwości wśród historyków. Choć najbardziej znane są imiona Kacper, Melchior i Baltazar, nie są one jedyną możliwą wersją. W apokryficznej Ewangelii Hebrajczyków z II wieku pojawiają się imiona Malchus, Caspar i Fidizarda. W Syrii mędrcy znani byli jako Kagpha, Badalilma i Badadakharida, w tradycji greckiej jako Apellicon, Amerim i Serakin, w etiopskiej Ator, Sater i Paratoras, a w Mediolanie jako Rustico, Eleuterio i Dionisio. Imiona Kacper, Melchior i Baltazar utrwaliły się dopiero w średniowieczu za sprawą legend i apokryfów.
Ostatecznie jednak nie ma znaczenia, ilu było mędrców i jak mieli na imię. Najważniejsze jest przesłanie, jakie ze sobą przynieśli, a brzmi ono: Jezus przyszedł na świat dla wszystkich ludzi.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Trzej_Kr%C3%B3lowie
- https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/9394690,trzech-kroli-a-moze-czterech-ilu-bylo-krolow-ktorzy-zlozyli-poklon.html
- https://pl.aleteia.org/2017/01/06/fantazje-o-trzech-krolach-czy-naprawde-bylo-ich-trzech-i-gdzie-naprawde-odwiedzili-jezusa
