Śmierć papieża Franciszka skierowała oczy całego świata na Watykan. W Stolicy Apostolskiej rozpoczyna się proces wyboru nowego zwierzchnika Kościoła, znany jako konklawe, które rozpocznie się 7 maja 2025 roku. To wydarzenie budzi ogromne zainteresowanie nie tylko katolików, lecz także osób śledzących polityczny i społeczny wymiar Kościoła katolickiego. Jak wygląda ten proces, kto bierze w nim udział i jakie tajemnice kryje Kaplica Sykstyńska w tych przełomowych dniach?
Czym jest konklawe?
Konklawe, czyli wybory papieskie, to jedno z najbardziej tajemniczych wydarzeń w Kościele katolickim. Sama nazwa pochodzi od łacińskiego słowa conclave, co oznacza „pod kluczem” i odnosi się do surowych zasad izolacji kardynałów podczas tego ważnego procesu decyzyjnego. Tradycja konklawe sięga XIII wieku, gdy papież Grzegorz X wprowadził zasadę zamykania kardynałów. Miało to nie tylko przyspieszyć wybór nowego papieża, lecz przede wszystkim zapobiec jakimkolwiek wpływom politycznym.
Od 1492 roku konklawe odbywa się w Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie w ściśle określonych warunkach przeprowadza się głosowanie nad nowym przywódcą Kościoła. Przez cały czas trwania zgromadzenia kaplica jest dokładnie zabezpieczona przed jakimkolwiek kontaktem ze światem zewnętrznym – zakazane jest używanie wszelkich urządzeń elektronicznych oraz korzystanie z internetu. Kardynałowie muszą polegać wyłącznie na własnym sumieniu i rozmowach prowadzonych w murach Watykanu. W wyborach biorą udział wszyscy kardynałowie, którzy nie ukończyli 80. roku życia, a ich liczba może dochodzić do 120.
Kiedy odbywa się konklawe i jak przebiega?
Gdy papież umiera lub rezygnuje z urzędu, rozpoczyna się okres sede vacante (łac. „pusty tron”). Stolica Apostolska pozostaje bez zwierzchnika, a wszelkie decyzje administracyjne przechodzą w ręce Kolegium Kardynałów. W tym czasie papieska rezydencja zostaje zapieczętowana, a pierścień Rybaka – symbol papieskiej władzy – zniszczony, żeby uniknąć fałszerstwa dokumentów.
Zgodnie z zasadami określonymi w konstytucji apostolskiej Universi Dominici gregis konklawe powinno rozpocząć się między 15. a 20. dniem od śmierci lub rezygnacji papieża. Przed rozpoczęciem wyborów kardynałowie uczestniczą w mszach świętych i kongregacjach ogólnych, podczas których omawiają aktualne problemy Kościoła oraz sylwetki potencjalnych kandydatów. Gdy nadchodzi dzień głosowania, wszyscy kardynałowie elektorzy składają uroczystą przysięgę zachowania tajemnicy. Następnie, na rozkaz extra omnes („wszyscy precz”), Kaplica Sykstyńska zostaje zamknięta, a osoby postronne opuszczają jej wnętrze.
Aż do 2005 roku obrady konklawe odbywały się w pełnej izolacji. Kardynałowie nocowali w skromnych celach wyposażonych jedynie w łóżka i umywalki. Dopiero w 1996 roku wybudowano Domus Sanctae Marthae (Dom Świętej Marty) – nowoczesny dom gościnny zlokalizowany tuż obok Pałacu Apostolskiego, przeznaczony dla uczestników konklawe. Od tego momentu kardynałowie codziennie rano są przewożeni specjalnymi autobusami do Kaplicy Sykstyńskiej.
Głosowanie i biały dym
Każdy kardynał w tajemnicy wypisuje na karcie nazwisko swojego kandydata, a następnie podchodzi do ołtarza i składa głos, wypowiadając słowa: Eligo in Summum Pontificem („Wybieram na Najwyższego Kapłana”). Po oddaniu wszystkich głosów następuje ich liczenie. Aby kandydat został wybrany, musi uzyskać dwie trzecie głosów kardynałów.
Przeczytaj także: Samochody papieża Franciszka. Uwielbiał 40-letnie Renault. Na co dzień jeździł Dacią
Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej liczby głosów, karty do głosowania są spalane wraz z dodatkiem substancji chemicznych, które powodują pojawienie się czarnego dymu – symbolu nieudanej elekcji, a sam proces głosowania może się powtarzać kilkukrotnie każdego dnia. Gdy nowy papież zostanie wybrany, karty spala się z dodatkiem innych substancji, które powodują, że nad Kaplicą Sykstyńską unosi się biały dym – oznacza to, że Kościół ma nowego przywódcę.
Wybrany kardynał jest pytany, czy przyjmuje wybór, i wybiera swoje imię papieskie. Następnie wychodzi na balkon Bazyliki Świętego Piotra, gdzie zostaje przedstawiony wiernym słowami – Habemus papam! („Mamy papieża!”).
Ciekawostki i kontrowersje związane z konklawe
Historia konklawe zna przypadki burzliwych wyborów, które trwały tygodniami, a nawet latami. W XIII wieku, podczas przedłużającego się konklawe w Viterbo, lokalni mieszkańcy postanowili przyspieszyć decyzję, zmniejszając racje żywnościowe kardynałów i demontując dach budynku, w którym obradowali.
W 1978 roku doszło do nietypowej sytuacji, gdy wybrany papież Jan Paweł I zmarł po zaledwie 33 dniach pontyfikatu, co zmusiło kardynałów do ponownego zwołania konklawe w tym samym roku – właśnie wtedy wybrano Karola Wojtyłę, który przeszedł do historii jako Jan Paweł II.
Konklawe to wydarzenie nie tylko religijne, lecz także polityczne i społeczne, które budzi ogromne emocje na całym świecie. Bez względu na osobiste przekonania proces wyboru nowego papieża pozostaje jednym z najbardziej fascynujących rytuałów współczesności.
Co wiemy o konklawe 2025?
Konklawe, podczas którego kardynałowie zdecydują, kto zostanie następcą papieża Franciszka, rozpocznie się w środę 7 maja.
Początkowo do udziału w konklawe uprawnionych było 135 kardynałów z 71 krajów. Wśród elektorów znalazło się czterech Polaków: kardynałowie Stanisław Ryłko, Kazimierz Nycz, Konrad Krajewski i Grzegorz Ryś. Jednak z powodów zdrowotnych kardynałowie Antonio Cañizares Llovera z Hiszpanii oraz Vinko Puljić z Bośni i Hercegowiny ogłosili, że nie wezmą udziału w wyborze nowego papieża. W konsekwencji liczba kardynałów uczestniczących w konklawe zmniejszyła się do 133.
