Kultura

Niebo przysłaniają chmury? Zobacz kosmos z obserwatoriów w Polsce

Pokaz planetarium „Niebo Kopernika” w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Osoby na widowni patrzą w górę, na ekran, przedstawiający planetę.
Pokaz planetarium „Niebo Kopernika” w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Fot. Adam Kozak/ Wikipedia
podpis źródła zdjęcia

Zdarza się, że zadzieramy głowy do góry, by pozachwycać się urokami nocnego nieba i docenić piękno świata wokół nas. Niestety warunki pogodowe nie zawsze nam na to pozwalają, dlatego korzystamy z obiektów, których celem jest przybliżenie nam kosmosu. Przedstawiamy obserwatoria w Polsce, gdzie gwiazdy zawsze są na wyciągnięcie ręki.

Zobacz film „Planetarium” w TVP VOD

„Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” to wybitne dzieło Jana Matejki z 1873 r., które znajduje się w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fot. Wikimedia Commons

Wszechświat według Kopernika. Torunianin, który „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”

Aktualności

Na początek warto wyjaśnić, czym właściwie jest planetarium. Niegdyś była to nazwa aparatury, która pozwalała na wyświetlenie obrazu nocnego nieba na półkulistym ekranie. Obecnie nazywamy w ten sposób budynek z salą i urządzeniem przeznaczonym do kosmicznej projekcji. Na taki obszar może składać się ponadto obserwatorium astronomiczne, sale wystawowe, biblioteki oraz inne obiekty przeznaczone do nauczania i popularyzowania astronomii.


Za ruch ciał niebieskich na kopule planetarium odpowiada urządzenie, które nazywamy projektorem gwiazdowym. Dzięki niemu możemy obserwować gwiazdy, Słońce, Księżyc, planety, konstelacje, mgławice, Drogę Mleczną, komety, a nawet wschód i zachód Słońca. Co ciekawe, oprócz stacjonarnych planetariów istnieją również obserwatoria mobilne. Pokazy odbywają się wówczas w namiocie, który po nadmuchaniu przybiera kształt kopuły imitującej nieboskłon.


W Polsce możemy wyróżnić wiele obserwatoriów, które działają po dziś dzień. Poniżej przedstawiamy miejsca, w których z bliska możemy podziwiać nocne niebo i ruch ciał niebieskich.

Zobacz film „Wiosna Kopernika” w TVP VOD

Planetarium w Chorzowie

Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika w Chorzowie to najstarsze i zarazem największe planetarium w Polsce. Budowa obiektu rozpoczęła się w 1953 r. na najwyższym wzniesieniu parku Śląskiego. W 2022 r. budynek uległ modernizacji i dziś funkcjonuje jako Planetarium – Śląski Park Nauki.

Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika w Chorzowie jest najstarszym w Polsce obiektem, w którym możemy obserwować ruch ciał niebieskich. Fot. Tomasz Wiktor/ PAP
Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika w Chorzowie jest najstarszym w Polsce obiektem, w którym możemy obserwować ruch ciał niebieskich. Fot. Tomasz Wiktor/ PAP

Planetarium w Olsztynie

Olsztyńskie obserwatorium to drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Planetarium Lotów Kosmicznych zostało otwarte 19 lutego 1973 r., czyli dokładnie w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, który w Olsztynie w latach 1516-19 zajmował się m.in. zasiedlaniem wsi wyludnionych przez wojny. Oprócz pokazów w olsztyńskim planetarium można zobaczyć specjalistyczną bibliotekę, która liczy kilka tysięcy tytułów oscylujących wokół astronomii, astronautyki oraz dyscyplin pokrewnych.

Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne stanowi jedną z głównym atrakcji Olsztyna. Fot. Monika Kaczyńska/ PAP
Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne stanowi jedną z głównym atrakcji Olsztyna. Fot. Monika Kaczyńska/ PAP

Planetarium w Warszawie

Pierwszy moduł warszawskiego centrum nauki został udostępniony dla publiczności w listopadzie 2010 r. Na planetarium Niebo Kopernika trzeba było poczekać, gdyż jego oficjalne otwarcie nastąpiło dopiero 19 czerwca. Obiekt nazwano oczywiście na cześć polskiego astronoma, Mikołaja Kopernika, a zadaniem warszawskiego centrum nauki jest „inspirowanie do obserwacji, doświadczania, zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi”.

Planetarium Centrum Nauki Kopernik jest jednym z najnowocześniejszych planetariów w Europie. Fot. W. Surdziel/ Archiwum CNK/ Wikipedia
Planetarium Centrum Nauki Kopernik jest jednym z najnowocześniejszych planetariów w Europie. Fot. W. Surdziel/ Archiwum CNK/ Wikipedia

Planetarium w Toruniu

Budynek, w którym znajduje się planetarium im. Władysława Dziewulskiego w Toruniu, został wzniesiony w 1860 r. i pierwotnie służył za zbiornik do przechowywania gazu. Miejsce obserwacji nocnego nieba zostało otwarte ponad sto lat później, 17 lutego 1994 r., natomiast pierwszy pokaz astronomiczny odbył się 19 lutego, w 521. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Toruńskie planetarium dziś oferuje także wystawy interaktywne w tzw. Geodium i Orbitarium.

Planetarium im. Władysława Dziewulskiego w Toruniu oprócz kosmicznych pokazów oferuje również wirtualny spacer po toruńskich zabytkach. Fot. DerHexer/ Wikipedia
Planetarium im. Władysława Dziewulskiego w Toruniu oprócz kosmicznych pokazów oferuje również wirtualny spacer po toruńskich zabytkach. Fot. DerHexer/ Wikipedia

Planetarium w Grudziądzu

Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika w Grudziądzu to obiekty wybudowane w 1972 r. Uzupełnieniem typowego planetarium jest obserwatorium astronomiczne z teleskopem zwierciadlanym. Wokół obrotowej kopuły znajduje się taras obserwacyjny wyposażony w teleskop soczewkowy, który w bezchmurny dzień pozwala na obserwacje aktualnie widocznych ciał niebieskich, a nawet dostrzeżenie plam na Słońcu.

Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika w Grudziądzu zostało powołane do użytku w 1972 roku, z okazji 450. rocznicy pobytu Mikołaja Kopernika w tym mieście. Fot. Planetarium.grudziadz2/ Wikipedia
Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika w Grudziądzu zostało powołane do użytku w 1972 roku, z okazji 450. rocznicy pobytu Mikołaja Kopernika w tym mieście. Fot. Planetarium.grudziadz2/ Wikipedia

Planetarium w Zielonej Górze

W 2015 r. planetarium w centrum Zielonej Góry zastąpiło istniejące w tym miejscu kino Wenus. To jedno z trzech miejsc tego typu na świecie, w których kąt nachylenia kopuły zmienia się w stosunku do widowni. Lokalny system projekcyjny może też wyświetlać filmy w 3D. Sala przystosowana jest również do prowadzenia konferencji i różnych wydarzeń artystycznych, takich jak wystawy oraz koncerty.

Planetarium Wenus w Centrum Nauki Keplera w Zielonej Górze mieści się w zmodernizowanym budynku dawnego kina. Fot. LZG/ Wikipedia
Planetarium Wenus w Centrum Nauki Keplera w Zielonej Górze mieści się w zmodernizowanym budynku dawnego kina. Fot. LZG/ Wikipedia
Gdy nadciągną chmury, warto wybrać się do planetariów, z których mamy okazję obejrzeć to, co nie zawsze można zmierzyć gołym okiem.

Zobacz film „Tajemnice de Revolutionibus” w TVP VOD

PG
Więcej na ten temat