• Wyślij znajomemu
    zamknij [x]

    Wiadomość została wysłana.

     
    • *
    • *
    •  
    • Pola oznaczone * są wymagane.
  • Wersja do druku
  • -AA+A

Kustosz Pamięci Narodowej

17:34, 22.05.2014
Kustosz Pamięci Narodowej Nagroda „Kustosz Pamięci Narodowej” przyznawana jest corocznie instytucjom, organizacjom społecznym i osobom za szczególnie aktywny udział w upamiętnieniu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Nagroda została ustanowiona w 2002 roku przez prof. Leona Kieresa ówczesnego Prezesa IPN z inicjatywy prof. Janusza Kurtyki ówczesnego Dyrektora Oddziału IPN w Krakowie. Laureatów wyłania Kapituła, na czele której stoi Prezes Instytutu. Nagroda ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Autorem statuetki jest krakowski rzeźbiarz Paweł Erazmus.

Nagroda „Kustosz Pamięci Narodowej” przyznawana jest corocznie instytucjom, organizacjom społecznym i osobom za szczególnie aktywny udział w upamiętnieniu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Nagroda została ustanowiona w 2002 roku przez prof. Leona Kieresa ówczesnego Prezesa IPN z inicjatywy prof. Janusza Kurtyki ówczesnego Dyrektora Oddziału IPN w Krakowie. Laureatów wyłania Kapituła, na czele której stoi Prezes Instytutu. Nagroda ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Autorem statuetki jest krakowski rzeźbiarz Paweł Erazmus.

Fot. arch
Fot. arch

Podziel się:   Więcej
Anatol Franciszek Sulik (1952–2014) Historyk amator. Znawca Wołynia. Publicysta. Najbardziej aktywny i zapewne najlepiej znany opiekun polskich miejsc pamięci narodowej na Wołyniu. Jego życiową pasją i misją było ocalenie przed zniszczeniem i zapomnieniem ginących śladów przeszłości polskiego Wołynia. Urodził się 6 czerwca 1952 roku w rodzinie polsko-ukraińskiej niedaleko Lubomla. Ukończył szkołę zawodową i technikum, służył w wojsku. Języka polskiego – co zawsze podkreślał – nauczył się z inskrypcji na polskich grobach. W 1998 roku ukończył kurs podstawowej wiedzy o ochronie zabytków, w którym uczestniczyli Polacy z Litwy, Ukrainy i Białorusi. Fachowa wiedza zdobyta w czasie kursu okazała się bardzo przydatna w Jego dalszej działalności. Długoletni współpracownik Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” i Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie. Stały współpracownik Konsulatu RP w Łucku. Przeprowadził pełną inwentaryzację 12 cmentarzy, odnalazł blisko 1200 polskich grobów, na których udało mu się odczytać ponad 660 nazwisk. To, co ocalało, zostało przez niego opisane i udokumentowane zdjęciami. Wyszukiwał, a także odnawiał i sprzątał polskie cmentarze na Wschodzie. Docierał do nich rowerem. Przez wiele lat zgromadził ponad 2 tys. stron maszynopisu, setki zdjęć i map dokumentujących także inne zabytki związane z polskością na Wołyniu. Współzałożyciel i członek zarządu Towarzystwa Kultury Polskiej w Łucku. Członek Narodowego Stowarzyszenia Krajoznawców Ukrainy, Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Włodawskiej i Stowarzyszenia Weteranów Polskich Formacji Granicznych. Autor publikacji „Cmentarz polski w Kowlu. Część dwuwyznaniowego cmentarza rzymskokatolickiego i prawosławnego”, współautor „Przewodnika historycznego po wołyńskim pobojowisku Legionów Józefa Piłsudskiego pod Kościuchnówką (1915–1916)”. Był korespondentem „Dziennika Kijowskiego”; publikował na łamach wielu periodyków – polskich („Spotkania z Zabytkami”, „Cenne, bezcenne, utracone”, „Kwarta”) i polonijnych („Gazeta Lwowska”, „Krynica”, „Echa Polesia”) – zajmujących się tematyką kresową, kombatancką i problemami ochrony dziedzictwa kulturowego. Pracował jako przewodnik turystyczny. Służył pomocą w poszukiwaniach i renowacji grobów osób spoczywających na wołyńskich cmentarzach.
Roman Aftanazy (1914–2004) Polski historyk, bibliotekarz, autor „Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”. Urodził się w 1914 roku w Morsztynie Zdroju koło Stryja. W Stryju ukończył Gimnazjum Klasyczne im. Józefa Piłsudskiego (w 1933 roku). Studia w zakresie historii kultury polskiej, rozpoczęte na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, zakończył dyplomem magistra filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1944 roku podjął pracę w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. W 1946 roku wyjechał do Wrocławia gdzie rozpoczął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej. W lipcu 1946 roku wziął udział w przejęciu od władz sowieckich w Przemyślu pierwszego transportu części zbiorów Ossolińskich oraz Panoramy Racławickiej. W 1947 roku uczestniczył w przejęciu drugiej części zbiorów bibliotecznych . W 1948 roku, po zorganizowaniu Biblioteki Ossolineum, powrócił do pracy w tej instytucji. Jako kierownik działu gromadzenia zbiorów pracował w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich do 1981 roku. Od najmłodszych lat interesował się architekturą dworów na Kresach Wschodnich. Swoimi zainteresowaniami objął całe utracone Kresy Wschodnie w granicach z 1772 roku. Jeszcze przed wybuchem wojny udało mu się ogłosić kilkanaście artykułów poświęconych tej tematyce. Po wojnie kontynuował pracę zbierając zarówno materiały ikonograficzne, jak i opisowe. Pierwsze wydanie jego monumentalnego dzieła zatytułowane „Materiały do dziejów rezydencji” ukazało się nakładem Instytutu Sztuki PAN w latach 1986–1994. Praca obejmowała opis ponad tysiąca siedzib wiejskich i opatrzona była blisko pięcioma tysiącami fotografii, często całkowicie nieznanymi. Obok rezydencji znakomitych, które dawno znalazły swe miejsce na kartach polskiej, a nawet powszechnej historii sztuki, znajdują się tutaj omówienia i ilustracje setek średnich i małych pałaców oraz dworów, które nigdy nie były opisywane. Publikacja składała się z 11 tomów w 22 woluminach. „Materiały do dziejów rezydencji” są zamknięciem pewnej epoki, bezcennym źródłem do badań nad historią i kulturą Kresów i ich warstwy ziemiańskiej. Temu monumentalnemu dziełu autor poświęcił ponad pięćdziesiąt lat pracy – imponującej wytrwałością, prowadzonej samotnie, bez instytucjonalnego wsparcia. Wydanie drugie dzieła opublikowane zostało pod tytułem „Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczpospolitej” przez Wydawnictwo Ossolineum. Za pracę „Materiały do dziejów rezydencji” Roman Aftanazy otrzymał wiele nagród, m.in. Nagrodę Główną Ministra Kultury i Sztuki oraz Nagrodę Naukową PAN. Był członkiem honorowym Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków i Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum we Wrocławiu.
Oleg Zakirow Były funkcjonariusz KGB w stopniu majora, który na własną rękę prowadził śledztwo w sprawie Zbrodni Katyńskiej. Autor publikacji popularnonaukowych. Urodził się 29 października 1952 roku w Andiżanie w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Absolwent prawa Uniwersytetu w Taszkiencie. W latach 1975–1991 służył w KGB, początkowo w Urgenczu, Frunze (obecnie Biszkek) i Ałma-Acie, a od 1983 roku w Smoleńsku. W latach 1984–1986 uczestniczył w wojnie w Afganistanie, po czym powrócił do służby w KGB w Smoleńsku. W 1989 roku, w okresie pieriestrojki, znalazł się w specjalnej grupie funkcjonariuszy smoleńskiego KGB zajmującej się rehabilitacją ofiar stalinizmu. Dzięki determinacji, mimo nacisków politycznych, wyszedł poza zaplanowany przez władze radzieckie zakres badań nad zbrodniami stalinowskimi. Dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców Zbrodni Katyńskiej, dokonanej na Polakach przez NKWD w 1940 roku, spisywał i przechowywał ich zeznania. Wykorzystując oficjalne upoważnienie do prac archiwalnych, zapoznał się z dokumentacją zbrodni na Polakach w radzieckich obozach jenieckich. Dotarł również do dokumentacji mordów dokonywanych na Polakach w okresie wielkiego terroru w latach 30. XX wieku. Rozpoczął współpracę z rozgłośnią radiową w Smoleńsku i z Giennadijem Żaworonkowem, dziennikarzem tygodnika „Moskowskije Nowosti” publikującym materiały na temat Zbrodni Katyńskiej. Nawiązał również kontakt z Marcelem Łozińskim – reżyserem filmu „Las Katyński”, Krystyną Kurczab-Redlich – wieloletnią polską korespondentką w Rosji, oraz Aleksiejem Pamiatnychem – działaczem rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał”, poszukującym informacji o zagładzie polskich oficerów. W 1990 roku wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, a w 1991 roku został usunięty ze służby w KGB. Część zgromadzonych przez niego dowodów udało się przekazać stronie polskiej. Szykanowany przez władze i byłych współpracowników, kilkakrotnie cudem uniknąwszy śmierci, w 1998 roku wraz z żoną i córką wyemigrował do Polski. W 2002 roku prezydent Aleksander Kwaśniewski nadał mu obywatelstwo polskie. W 2010 roku opublikowano w Polsce książkę Olega Zakirowa „Obcy element”, zawierającą jego wspomnienia. Publikował m.in. w miesięczniku „Nowaja Polsza”, w „Zeszytach Katyńskich” i „Rzeczpospolitej”. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, a także Odznaką honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”.
Czesław Blicharski Jeden z najstarszych polskich lotników i ostatni Polak, uczestnik bombardowań. Twórca, wraz z żoną Kazimierą, unikatowej kolekcji „Archiwum Tarnopolskie”. Urodził się 5 lipca 1918 roku w Tarnopolu. W 1936 roku, po zdaniu matury rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, przerwane w 1939 roku wybuchem wojny. Latem 1939 roku Czesław Blicharski brał udział w kopaniu rowów obrony przeciwlotniczej, później włączył się w prace powołanej w Tarnopolu Straży Obywatelskiej. W marcu 1940 roku podczas próby przedostania się na Węgry, został schwytany przez NKWD. Po uwięzieniu w Stanisławowie i Humaniu, został skazany na 5 lat łagru za szpiegostwo. Na mocy układu Sikorski–Majski 5 października 1941 roku został zwolniony z łagru. W czerwcu 1942 roku dotarł do Anglii. W Glasgow, Blackpool i Hucknall odbywał pierwsze szkolenia załóg powietrznych. Latem 1943 roku został skierowany do Kanady na kurs bombardierów, który ukończył ze stopniem sierżanta Royal Air Force. Do Anglii powrócił 14 marca 1944 roku, gdzie otrzymał przydział do 300 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Mazowieckiej" w Faldingworth. Pierwsze bombardowanie Blicharski wykonał nocą z 2 na 3 lutego 1945 roku – celem było Wiesbaden. Potem latał m.in. na Drezno, Dortmund, Norymbergę i Kilonię. Nalot na siedzibę Hitlera w Alpach był ostatnim lotem na bombardowanie, potem brał jeszcze udział w transportach oswobodzonych jeńców z Belgii i zaopatrywaniu w żywność Holendrów z Rotterdamu i Goudy. Po wojnie dokończył studia prawnicze na Uniwersytecie Oksfordzkim. Na początku 1949 roku wyjechał do Ameryki Południowej. Do Polski powrócił dopiero w styczniu 1956 roku, osiedlił się w Zabrzu. Po przejściu w 1978 roku na wcześniejszą emeryturę poświęcił się idei uwieczniania pamięci o rodzinnym Tarnopolu. Prowadził badania w Bibliotece Jagiellońskiej i licznych archiwach, nawiązywał kontakty z przedwojennymi tarnopolanami, zbierając po całej Polsce relacje. Jego długoletnia praca zaowocowała wydaniem dziesięciu książek (seria „Miscellanea tarnopolskie”), w tym: wspomnień z okresu 1918–1956, albumu fotografii, historii miasta w latach 1809–1945, historii tamtejszych nekropolii, szkół, harcerstwa oraz opisu zbrodni ukraińskich nacjonalistów na Polakach w województwie tarnopolskim. Innym jego monumentalnym, lecz niewydanym jak dotąd dziełem, jest słownik biograficzny tarnopolan, zawierający około 12 000 nazwisk. Współpracował także z Ośrodkiem „KARTA” przy redagowaniu indeksu obywateli polskich represjonowanych w ZSRR. W 2002 roku całe swoje archiwum przekazał do Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej został utworzony z połączenia Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz organizacji kombatanckich na obczyźnie podczas I Walnego Zjazdu w dniach 14–15 marca 1990 roku. ŚZŻAK jest największym w kraju stowarzyszeniem kombatanckim, zrzesza byłych żołnierzy Armii Krajowej oraz członków organizacji niepodległościowych, które kontynuowały tę walkę po rozwiązaniu AK. Przyjmuje także jako członków nadzwyczajnych osoby wyznające ideały AK i działające na rzecz ich utrwalenia w społeczeństwie polskim. Głównym celem organizacji jest obrona godności imienia i pamięci żołnierzy AK. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w., po zorganizowaniu środowisk, kół i okręgów Związek liczył ponad 80 tys. członków. Struktury Związku tworzy 36 okręgów, w których pracuje 559 kół. Wśród okręgów jest pięć „bez ziemi”: wileński, poleski, nowogródzki, wołyński i lwowski. W chwili obecnej Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej zrzesza ok.8 tysięcy członków ze stażem żołnierskim w szeregach Armii Krajowej. Członkowie zwyczajni bez uprawnień kombatanckich i członkowie nadzwyczajni to około 4 600 osób. Najważniejszym osiągnięciem ŚZŻAK jest popularyzacja etosu Armii Krajowej. Z inicjatywy i przy współpracy Związku powstały pomniki: Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej oraz gen. Stefana Roweckiego „Grota” , a także liczne tablice pamiątkowe i pomniki bohaterów PPP i AK na terenie kraju. Wydano liczącą prawie 20 tytułów serię „Biblioteka AK”; od ponad 22 lat wychodzi „Biuletyn Informacyjny”. Powołana przez ŚZŻAK Fundacja Filmowa nakręciła blisko 30 filmów, dokumentujących czyn Armii Krajowej, a Fundacja Polskiego Państwa Podziemnego czyni z budynku PAST-y ośrodek wiedzy historycznej. Wdrażany przez Związek program „Kontynuacja” przyciąga młodzież, której nie jest obojętna tradycja walk o niepodległość Narodu. Od 2002 roku ŚZŻAK, wspólnie z IPN, koordynuje działalność Klubów Historycznych im. gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej wraz ze Związkiem Inwalidów Wojennych oraz Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych należy do Światowej Federacji Kombatantów. Związek utrzymuje kontakt z kombatantami AK żyjącymi na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Najwyższą władzą Związku jest Zjazd Delegatów. Operacyjnie działalnością Związku kieruje Prezes Zarządu Głównego oraz 12–osobowe Prezydium Zarządu Głównego. Prezesem Zarządu Głównego ŚZŻAK jest prof. dr hab. Leszek Żukowski.