Imperium Rzymskie jest symbolem tzw. cywilizacji zachodu. Rozwijało się i przetrwało tysiąc lat. Nowe badanie międzynarodowej grupy naukowców z wiodącą rolą badaczy z Uniwersytetu Stanforda opublikowane w czasopiśmie ,,eLife” opiera się na analizie materiału genetycznego ze starożytnych szczątków w celu zobrazowania trendów migracyjnych w czasie świetności Imperium.
prof. Jonathan Pritchard, Uniwersytet Stanforda
„Aż dotąd musieliśmy polegać na historycznych i archeologicznych dowodach, które układały puzzle interakcji i zmian między populacjami w tamtym czasie. Teraz możemy do tego dodać perspektywę genetyczną. ”W badaniu przeanalizowano DNA tysięcy starożytnych, w tym również 204 osób, których kod genetyczny nie został wcześniej zsekwencjonowany. Analiza wykazała jak bardzo różnorodne było Imperium Rzymskie w wielu miejscach, które obejmowało. Przynajmniej 8 procent mieszkańców Imperium Rzymskiego nie pochodziło z terenów Europy, Afryki czy Azji, choć tam zostali pochowani.
Naukowcy chcieli się dowiedzieć, jak bardzo odkryta różnorodność genetyczna była unikalna dla Rzymu, stolicy Imperium oraz odleglejszych od niej obszarów. Zawęzili swoje poszukiwania do epoki brązu rozpoczynającej się około 3 tysiące lat temu do czasów obecnych, choć badali cały obszar imperium. Badacze już wcześniej wykorzystywali starożytne DNA do badań genetycznej różnorodności ludzi w Rzymie i wkoło miasta obejmujących wcześniejszą epokę kamienia aż do czasów średniowiecza. Tamte badania wykazały, że wymiana genów pomiędzy populacjami zachodziła najbardziej intensywnie w czasie oficjalnego ustanowienia Imperium Rzymskiego czyli około roku 753 przed naszą erą.
W nowym badaniu naukowcy przeanalizowali dane pochodzące z DNA tysięcy szczątków z terenu Imperium oraz Europy Środkowej, Europy Wschodniej, Azji Środkowej, Brytanii, Europy Północnej oraz Afryki Północnej. Dodatkowo zsekwencjonowano, czyli odczytano genomy 204 osób pochodzące z 53 stanowisk archeologicznych w 18 krajach. Większość z badanych genomów pochodziła od osób, które zmarły podczas okresu Cesarstwa Rzymskiego i późnej starożytności od pierwszego do siódmego wieku przed naszą erą. Nowe próbki DNA wypełniły lukę w informacji historycznej uzyskiwanej wcześniej.
Imperium Rzymskie w starożytnym DNA
Pierwszą prawidłowością uchwyconą przez naukowców w nowym badaniu było to, że mniej zróżnicowane pod względem genetycznym obszary są te zazwyczaj odizolowane geograficznie. Przykładem może być Wyżyna Armeńska, która jest otoczona górami. W przeważającej mierze badane szczątki pochodziły jednak z obszarów Imperium bardzo różnorodnych genetycznie. Największe zróżnicowanie można było zauważyć na Sardynii, Bałkanach oraz w częściach Europy Środkowej i Zachodniej. To potwierdziło wcześniejsze hipotezy historyków oraz archeologów. Przykładowo ceramikę z Afryki Północnej odnajdowano na całym terenie Cesarstwa Rzymskiego, a ślady genów wywodzących się z tego obszaru można odnaleźć we współczesnych Włoszech i Austrii.
Clemens Weiss, Uniwersytet Stanforda
„Ekspansja Imperium była ogromnym przedsięwzięciem wymagającym tysięcy żołnierzy wraz z ustanowieniem szlaków handlowych, zapewnieniem siły roboczej i niewolników oraz prowadzeniem przymusowych wysiedleń. ”Badacze w celu zrozumienia budowanych więzi, przeanalizowali genomy tych, którzy pomimo, że zostali pochowani na danym terenie nie pasowali genetycznie do miejsca, w którym ich szczątki zostały odnalezione. To sugerowało przemieszczanie się lub migrację. Odkryto, że pośród przybyszy na dany obszar zachodził wspólny wzorzec dziedzictwa genetycznego. Osoby odnajdowane w Brytanii i Irlandii częściej pochodziły z północy Europy lub jej środka a rzadziej z południa i Afryki Północnej. Analiza pomogła w wyjaśnieniu przebiegu szlaków handlowych oraz przemieszczania się wojska, co mogło jeszcze bardziej wzmacniać różnorodność genetyczną na badanych obszarach.
W czasie ekspansji Imperium potrzebowało więc coraz to więcej i więcej ludzi. To zaś zwiększało mobilność na całych kontynentach. Zwiększona mobilność oznaczała zaś, że po raz pierwszy ludzie przemieszczali się poprzez kontynent w czasie trwania swojego życia. I choć większość analiz starożytnego DNA wykazuje przenikanie populacji w czasie wielu pokoleń, obecna dowodzi, że wielu ludzi pokonywało ogromne odległości podczas trwania swojego życia.
Clemens Weiss, Uniwersytet Stanforda
„To co wiemy na pewno to to, gdzie ci ludzie zmarli. ”Nowe dane umożliwiły badaczom odkrycie tajemnic Imperium Rzymskiego. Układające się wzorce migracyjne wykazały, że jeśli ludzie przemieszczaliby się w tempie obserwowanym w badanym okresie, różnice regionalne zaczynałyby się stopniowo zmniejszać. Przykładowo genomy mieszkańców na wschodzie Europy byłyby nie do odróżnienia od tych na zachodzie i północy Afryki i odwrotnie. Jednakże, większość z tych populacji, nawet dzisiaj pozostaje odległa genetycznie. Można to częściowo wyjaśnić tym, że wymiana genów nie zawsze następowała w lokalizacjach, w których ludzie ci umierali. Niektórzy mogli też przemieszczać się w czasie swojego życia, ale wracali do miejsca pochodzenia zanim rodziły się ich dzieci.
Naukowiec dodaje, że jeśli niektórzy z nich zmarli podczas działań militarnych, nie oznacza to, że na stałe zamieszkiwali miejsce, gdzie odnaleziono ich ciało.
Istnieje jednakże również inna hipoteza. Mobilność znacznie się zmniejszyła, kiedy Imperium Rzymskie upadało. Naukowcy nie posiadają jednak wystarczających danych z tego okresu, aby ryzykować twierdzeniami. Mają jednak nadzieję na prowadzenie kolejnych badań obejmujących średniowiecze, epokę oświecenia oraz czas rewolucji przemysłowej, aby uchwycić ówczesne ślady mobilności.
